Stanowisko ws. cyfryzacji

Wstęp

Technologia cyfrowa przeniknęła już niemal każdy obszar naszego życia. Nie ogranicza się ona tylko do naszej aktywności internetowej, tworzenia dokumentów, grafik, obróbki filmów. Także czynności o namacalnych skutkach, jak na przykład przyjmowanie deklaracji podatkowych lub wyniki rekrutacji na studia, coraz częściej są realizowane przy wspomaganiu cyfrowym, a nawet zupełnie bez udziału człowieka. Wdrażanie nowych technologii zarządzania pracą, produkcją i danymi walnie przyczyniło się do powszechnego wzrostu efektywności gospodarki od sektora finansowego po przemysł ciężki.

Przez ostatnie kilkanaście lat zupełnie zmienił się sposób, w jaki się komunikujemy, korzystamy z dóbr kultury, często nie wychodząc z domu. Dzięki infrastrukturze sieciowej pojawia się możliwość zapewnienia na niespotykaną wcześniej skalę dostępności usług świadczonych przez państwo, nawet w miejscach oddalonych od konkretnych placówek. W XXI wieku infrastruktura sieciowa jest równie ważna dla społeczeństwa oraz gospodarki jak infrastruktura energetyczna, wodno-kanalizacyjna, transportowa.

Prawo nie nadąża za zmianami w sposobie korzystania i udostępniania dóbr kultury czy ochronie danych osobowych. Nadużywają tego korporacje żerujące na resztkach naszej prywatności i anonimowości. Administracja nadal nie oferuje spójnego sposobu obsługi spraw obywateli. Służby specjalne z kolei zyskują coraz to nowe uprawnienia, spośród których szczególnie oburzającym jest inwigilacja dowolnego obywatela bez faktycznego nadzoru sądów. Państwo robi też niewiele w kierunku walki z wykluczeniem cyfrowym, które przejawia się ograniczonymi możliwościami korzystania z zalet cyfryzacji przez osoby starsze, z mniejszych miejscowości lub mniej zamożne.

Znakomitym narzędziem mogącym zaradzić temu problemowi byłby dostosowany do otaczającej nas rzeczywistości system edukacji, który obejmowałby nie tylko dzieci i młodzież w wieku szkolnym, ale też chętne osoby w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. W związku z rosnącym znaczeniem internetu jako źródła wiedzy o świecie oraz nasilającej się wojny informacyjnej, przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu musi obejmować też propagowanie umiejętności poruszania się w gąszczu informacyjnym.

Internet zniósł część barier ograniczających szanse na zaistnienie w świecie mediów. Dziś praktycznie każdy może zamieszczać w internecie artykuły i nagrania dowolnej treści. W wynikach wyszukiwarek internetowych źródła rzetelne mieszają się z materiałami nieprawdziwymi lub wprost nastawionymi na manipulację. Nauka weryfikowania napotkanych informacji jest elementem koniecznym do walki z wykluczeniem cyfrowym.

Należy jednak zachować daleko posuniętą ostrożność we wdrażaniu nowych rozwiązań. W procesach decyzyjnych szczególnie ważne jest uwzględnianie zagrożeń płynących z poszczególnych propozycji. Krytyczne jest wzięcie pod uwagę rzetelności rozwiązań, elementów psychologicznych — na przykład zaufania społecznego — oraz potrzeby zapewnienia anonimowości. Te czynniki powodują, że nie wszystkie mechanizmy funkcjonowania państwa powinny być przenoszone do świata cyfrowego — przykładem są wybory powszechne. Przy opracowywaniu naszych propozycji wzięliśmy pod uwagę wyżej wymienione kryteria.

Polska potrzebuje dobrego programu cyfryzacyjnego. Przedstawiamy jego główne elementy.

Innowacje dostępne dla wszystkich

Polska infrastruktura sieciowa jest jedną z najgorzej rozwiniętych w UE według Digital Transformation Scoreboard 2017. Żeby w pełni skorzystać z zalet nowych technologii w życiu codziennym i gospodarce, niezbędny będzie jej rozwój.

Brak dostępu do internetu lub brak umiejętności korzystania z niego skutkuje coraz większym wykluczeniem z życia społecznego i obiegu informacji, uniemożliwia on także zdalne korzystanie z usług państwa. Dla gospodarki oznacza to coraz większe zapóźnienie względem bardziej rozwiniętych cyfrowo państw. Dlatego postulujemy jak najszerszy dostęp do internetu, bez barier ekonomicznych, a także wdrożenie programów nauki sprawnego i bezpiecznego posługiwania się zdobyczami nowych technologii.

1. Zapewnimy każdemu gospodarstwu domowemu bezpłatny dostęp do szerokopasmowego internetu. Wdrożymy kompleksowy program rozbudowy infrastruktury sieciowej.
2. Rozpoczniemy walkę z wykluczeniem cyfrowym. Wprowadzimy w gminnych ośrodkach kultury systematyczne zajęcia pozwalające oswoić się z nowymi technologiami.
3. Będziemy dążyć do wprowadzenia jednolitych reguł i cen połączeń oraz telefonicznego dostępu do Internetu w całej Unii Europejskiej.
4. Zadbamy, by wszystkie strony i serwisy udostępniane przez administrację publiczną były przystosowane dla osób z niepełnosprawnościami.

Szkoła na bieżąco

Nie jest dla nikogo tajemnicą, że polska szkoła przegapiła ostatnich dwadzieścia lat rozwoju technologii cyfrowej. Pragniemy to zmienić poprzez zarówno wprowadzenie do programu podstaw nauki programowania czy obróbki grafiki, jak i warsztatów z unikania zagrożeń w sieci. Zaporową kwestią przy wyrównywaniu szans uczennic i uczniów są ceny podręczników — zapewnimy je bezpłatnie, w otwartych, czytelnych cyfrowych formatach.

1. Stworzymy program nauczania, dzięki któremu uczniowie będą zdobywać wiedzę i umiejętności potrzebne zarówno w codziennym życiu, jak i przyszłej pracy zawodowej (m.in. podstawy obróbki tekstu, grafiki i dźwięku).
2. W programie nauczania zawarta będzie też nauka pracy ze źródłami, wyszukiwania i weryfikowania informacji znalezionych w internecie.
3. Wprowadzimy nauczanie algorytmiki oraz rozwiązywania problemów z nią związanych na lekcjach informatyki. W tym celu wykorzystywane będą nowoczesne języki programowania używane w przemyśle.
4. Wprowadzimy lekcje bezpiecznego korzystania z internetu z naciskiem na cyberprzemoc, ochronę tożsamości i danych wrażliwych, a także informujące o ryzykach anonimowej komunikacji.
5. Stworzymy wsparcie dla powstawania techników informatycznych szkolących programistki i programistów na potrzeby branży informatycznej.
6. Będziemy rozwijać projekt darmowych epodręczników dostępnych dla uczniów i uczennic wszystkich klas. Będą one możliwe do pobrania w otwartych cyfrowych formatach i na otwartych licencjach.

Administracja, nie biurokracja

Przyjazne państwo to takie, w którym obywatelki i obywatele nie dostają gęsiej skórki na myśl o załatwianiu spraw w urzędzie. Chcemy usprawnić administrację publiczną i zapobiegać nadużyciom ze strony państwa. Dlatego wprowadzimy elektroniczny dowód osobisty i zapewnimy przejrzysty i intuicyjny serwis do płatności przez internet. Aby zrealizować te cele, oczywiście będziemy potrzebowali powszechnego szerokopasmowego internetu na każdą kieszeń i do każdych potrzeb.

1. Wprowadzimy centralny system zamówień publicznych oraz rejestr wydatków publicznych online zwiększające przejrzystość i ułatwiające starania małych i średnich przedsiębiorstw o zamówienia publiczne.
2. W celu ograniczenia wydatków rządu wzmocnimy Centrum Obsługi Administracji Rządowej, aby obsługiwało wszystkie ministerstwa.
3. Zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym wprowadzimy ochronę sygnalistów, aby zwiększyć wykrywalność niegospodarności i łamania prawa.
4. Wprowadzimy wygodny i bezpieczny publiczny serwis pozwalający na dokonywanie płatności i przyjmowanie wpłaty. Za jego pośrednictwem będzie można w łatwy sposób rozliczać podatki i rozliczać się między prywatnymi podmiotami.
5. Zminimalizujemy konieczny kontakt obywatela z biurokracją administracji publicznej. Wprowadzimy automatyczne wypełnianie deklaracji podatkowych, będziemy zwiększać katalog usług publicznych dostępnych przez Internet.
6. Najważniejsze usługi publiczne udostępnimy w Internecie w intuicyjnej formie, a dla osób, które wolą kontakt osobisty, zaoferujemy wsparcie urzędników. Będziemy wspierać udostępnianie informacji publicznej w postaci zrozumiałej dla obywateli oraz postaci przetwarzalnej komputerowo.
7. Skończymy z monopolem na utrzymanie oprogramowania używanego w instytucjach publicznych. Oprogramowanie tworzone z pieniędzy publicznych będzie musiało powstawać według ściśle określonych standardów, które umożliwiałyby łatwą zmianę podmiotu zajmującego się utrzymaniem oprogramowania.
8. Przekształcimy Ministerstwo Cyfryzacji w jednostkę podległą premierowi jako urząd mogący się skupić na długofalowej transformacji cyfrowej w obszarach podlegającym wielu różnym ministerstwom.
9. Wprowadzimy elektroniczny dowód osobisty, który umożliwi szybszą identyfikację obywatela w kontaktach z jednostkami administracji publicznej, a także podmiotami prywatnymi.

Cyberbezpieczeństwo bez inwigilacji

Służby, poza uzasadnionymi przypadkami, nie powinny nas podglądać. My z kolei mamy prawo do informacji o tych uzasadnionych sytuacjach. Dopilnujemy, by nasze dane były bezpieczne i przeglądane przez służby tylko w wyjątkowych przypadkach.

1. Ustanowimy realny nadzór sądowy nad działaniami operacyjnymi policji i służb specjalnych. Ograniczymy dostęp służb do danych telekomunikacyjnych oraz wprowadzimy skuteczne systemy raportowania.
2. Sprawimy, że dostęp organów śledczych do plików przechowywanych na osobistych urządzeniach elektronicznych i w chmurze będzie możliwy jedynie na podstawie nakazu przeszukania. Kopiowanie dokumentów i zdjęć do chmury nie może skutkować osłabieniem prawa do prywatności.
3. Wycofamy obowiązek rejestrowania telefonów na kartę. Ten przepis jest w praktyce martwy, nie realizuje wyznaczonych celów i narusza prawo obywatela do prywatności.
4. Poprawimy egzekwowanie zakazu handlu danymi osobowymi.
5. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości przyjmiemy przepis zakazujący retencji danych osób, wobec których nie toczy się postępowanie lub działania operacyjne.
6. Przyjmiemy ustawę o cyberbezpieczeństwie jasno określającą strukturę i podział kompetencji polskiego systemu cyberbezpieczeństwa.
7. Stworzymy oddziały Wojska Polskiego wyspecjalizowane w działaniach cyberobronnych i hybrydowych.

Wygoda i bezpieczeństwo użytkownika w świecie cyfrowym

Jeśli służby podglądają nas przez okienko (zwykle) w imię walki o bezpieczeństwo, o tyle korporacje kochają nasze dane, bo można zrobić na nich wielkie pieniądze. Nie chcemy więcej pieniędzy dla korporacji i nie chcemy, by nasze dane były wykorzystywane do bogacenia się. Nie chcemy być atakowane przez głośne reklamy. Nie będziemy już budzone SMS-ami sławiącymi zalety sklepu z mydłem i powidłem ani ekspresowej pożyczki. Nie chcemy, by założenie karty stałej klientki wiązało się z przekazywaniem informacji, gdzie spędziłyśmy wolną niedzielę. A to, co oglądamy w internecie, to nasza prywatna sprawa!

1. Będziemy dążyć wprowadzenia zasady pełnej neutralności sieci na terenie Unii Europejskiej. Nie godzimy się na powszechną cenzurę internetu i preferencyjne traktowanie wybranych podmiotów.
2. Przebywanie w sieci nie powinno wiązać się z koniecznością oglądania i wysłuchiwania irytujących reklam. Będziemy dążyć do ograniczenia inwazyjności reklam na stronach internetowych, a w szczególności do zakazu wykorzystywania reklam typu autoplay na terenie Unii Europejskiej.
3. W celu ograniczenia szerzenia dezinformacji każda reklama internetowa będzie zawierać informację, kto ją wykupił. Dostawca reklamy będzie prowadził publiczny rejestr reklam wykupionych u niego wraz z informacją, kto daną reklamę opłacił i w jakim okresie.
4. Będziemy dążyć do zakazu wykorzystywania technologii śledzących takich jak ciasteczka stron trzecich (ang. third-party cookies) i superciasteczek oraz innych mających podobne funkcje na terenie Unii Europejskiej.
5. Będziemy dążyć do ograniczenia wykorzystywania ciasteczek na terenie Unii Europejskiej. Zgoda na ich wykorzystywanie przez stronę internetową nie powinna być domniemana.
6. Użytkowniczka lub użytkownik powinni mieć świadomość, że przekaz doń kierowany ze strony WWW jest personalizowany. Będziemy dążyć do tego, by personalizację przekazu poprzedzała faktyczna zgoda użytkownika.
7. Będziemy dążyć do wprowadzenia konieczności uzyskania zgody użytkownika przed jakimkolwiek wykorzystaniem jego danych. Wielkie korporacje nie mogą zarabiać handlując naszymi tożsamościami za naszymi plecami.
8. Wprowadzimy kary finansowe za wysyłanie materiałów reklamowych drogą elektroniczną bez zgody odbiorcy lub inicjowanie kontaktu z osobą fizyczną w celu uzyskania zgody na ich przesłanie.
9. Wprowadzimy zasadę domyślnego blokowania płatnych połączeń oraz wiadomości tekstowych przez operatorów telekomunikacyjnych. Zapobiegniemy tym samym wyłudzaniu pieniędzy, szczególnie od osób starszych.
10. Musimy skończyć z hazardem pod przykrywką zwykłych zakupów czy mikrotransakcji. Będziemy dążyć do wprowadzenia zakazu dokonywania transakcji elektronicznych, w których produkt końcowy jest losowany.
11. Producenci sprzętu nie powinni mieć prawa utrudniać jego naprawy. Będziemy dążyć do uchwalenia przepisów zobowiązujących producentów do tworzenia łatwych do naprawy (również samodzielnej) urządzeń, w szczególności do: a) wykorzystywania części wymienialnych i odzyskiwalnych w konstrukcji urządzenia, b) sprzedaży części zamiennych przez producenta, c) publikowania przez producenta instrukcji naprawy urządzenia, d) zapewniania wsparcia dla zewnętrznych punktów serwisowych.