Walczące o niepodległość!
W związku z setną rocznicą powołania rządu Daszyńskiego oraz setną rocznicą wywalczenia praw wyborczych przez kobiety oddaliśmy dzisiaj hołd kobietom walczącym nie tylko w ruchu niepodległościowym i czynie zbrojnym z nim związanym, ale także działalności społecznej i politycznej u zarania II Rzeczpospolitej.
Zofia Emilia Daszyńska-Golińska ps. „Jaskółka”, z domu Poznańska (1860/1866-1934)
Polityczka, filozofka, ekonomistka, socjolożka i działaczka społeczna, senator II kadencji, aktywistka ruchu na rzecz abstynencji i praw wyborczych kobiet, zwolenniczka scalenia ziem trzech zaborów i niepodległości, członkini Ligi Kobiet blisko współdziałającej z ruchem niepodległościowym w czasie I wojny światowej, w czasie wojny polsko-bolszewickiej organizuje pomoc dla wojska, odznaczona Krzyżem Oficerskim „Polonia Restituta”. Autorka takich prac jak: Zarys ekonomii społecznej; Praca oświatowa jej zadania, metody, organizacja; Zagadnienia polityki populacyjnej; czy broszur: Współczesny ruch kobiecy wobec kwestii robotniczej; Prawo wyborcze kobiet; Kwestia kobieca a małżeństwo.
Justyna Budzińska-Tylicka (1867-1936)
Lekarka, działaczka społeczna (między innymi na gruncie oświaty, higieny, ochrony macierzyństwa i walki z alkoholizmem), feministyczna i pacyfistyczna, radna Warszawy z ramienia Klubu Politycznego Kobiet Postępowych i PPS, członkini władz Stronnictwa Niezawisłości Narodowej, założycielka Koła Pomocy dla Legionistek, lekarka Ochotniczej Legii Kobiet i I armii w czasie wojny polsko-bolszewickiej, komendantka szpitala w Pułtusku, w czasie III powstania śląskiego organizuje Komitet Pomocy Ślązakom,członkini Międzynarodowej Ligi Kobiet Pokoju i Wolności.
Aleksandra Piłsudska z domu Szczerbińska (1882-1963)
Działaczka PPS i POW, uczestniczka słynnej akcji pod Bezdanami i jedna z organizatorek napadu na bank w Kijowie, który ostatecznie nie doszedł do skutku; w czasie I wojny światowej komendantka kurierek legionowych, w 1915 r. internowana przez Niemców w obozie w Szczypiornie;po wojnie podjęła się działalności społecznej, organizowała przedszkola i szkoły dla dzieci wojskowych, udzielała pomocy bezdomnym i zakładała świetlice z bibliotekami dla młodzieży.
Jadwiga Dziubińska (1874 - 1937)
Działaczka ruchu ludowego, posłanka na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), autorka nowatorskich programów pedagogicznych, założycielka wielu szkół, m.in. w Sokołówku, Pszczelinie, Kruszynku i Starym Brześciu. Doprowadziła do uchwalenia przez Sejm (9.07.1920) ustawy o szkolnictwie rolniczym.
Maria Helena Kelles-Kraus z domu Nynkowska (1882-1969)
Polityczka, działaczka społeczna, radna i przewodnicząca Rady Miasta Radomia (pierwsza przewodnicząca Rady Miasta w Polsce), członkini PPS, w latach 1915-1919 przewodnicząca Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego w Radomiu.
Wanda Gertz ps."Lena", "Kazik" (1896-1958)
Major Wojska Polskiego, harcerka i członkini Konfederacji Polskiej; służyła w I Brygadzie Legionów Polskich w męskim przebraniu i pod imieniem Kazimierz Żuchowicz; w czasie wojny polsko-bolszewickiej służyła jako zastępca dowódcy drugiej Ochotniczej Legii Kobiecej gdzie uzyskała stopień podporucznika; później komendantka ochotniczego batalionu kobiecego w Wilnie; w dwudziestoleciu międzywojennym instruktorka w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet; od 1939 w Związku Walki Zbrojnej, potem w Armii Krajowej; komendantka Oddziału AK „Dysk”.
Irena Kosmowska (1879-1945)
Wiceminister propagandy i opieki społecznej w rządzie Ignacego Daszyńskiego, jedna z pierwszych posłanek, działaczka ruchu ludowego i PSL „Wyzwolenie”, w której władzach zasiadała przez wiele lat, także po zjednoczeniu Stronnictw Ludowych; propagatorka idei spółdzielczości między innymi w ramach Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Staszica, działaczka oświatowa, członkini niepodległościowej Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego angażowała się w działalność POW; nazywana przez członków Związku Młodzieży Wiejskiej RP „matką ludu polskiego”; polityk Centrolewu i przeciwniczka sanacyjnego autorytaryzmu więzień polityczny – została skazana i uwięziona za obrazę Piłsudskiego; redaktorka Zielonego Sztandaru. W lipcu 1942 uwięziona na Pawiaku, przesłuchiwana i przetrzymywana w ciężkich warunkach, później wywieziona do obozu pracy w Mahlow. Zmarła 21 sierpnia 1945 r. w szpitalu w Berlinie
Zofia Moraczewska z domu Gostkowska (1873-1958)
Wielokrotna posłanka najpierw z ramienia PPS, później BBWR, nauczycielka, działaczka społeczna i niepodległościowa; działała w strukturach PPSD, współorganizowała spółdzielczość przy przedsiębiorstwach kolejarskich w rejonie Stryja, autorka między innymi artykułu „Idea militarna a kobiety polskie w chwili obecnej” czy Mój testament. Pisany do ogółu Kobiet Polskich w r. 1945; działaczka Naczelnego Komitetu Narodowego; przewodnicząca Naczelnego Zarządu Ligi Kobiet Galicji i Śląska Cieszyńskiego; po wojnie działaczka Klubu Politycznego Kobiet Postępowych, później związała się z sanacyjnym BBWR i opuściła szeregi PPS. Po wybuchu II wojny światowej organizowała Komitet Obywatelski pomocy uciekinierom i ofiarom wojny. W czasie okupacji członkini Rady Nadzorczej Spółdzielni Spożywców "Społem" w Sulejówku. Później zajmowała się głównie pracą archiwalną i pisarską.
