Bezprecedensowe zanieczyszczenie rzeki Odry trującymi substancjami doprowadziło do katastrofy ekologicznej o zasięgu krajowym i międzynarodowym o olbrzymiej skali, przekraczającej skutki zrzutu ścieków do Wisły będącego konsekwencją awarii oczyszczalni Czajka w 2020 r. Zgodnie z komunikatem zamieszczonym na oficjalnej stronie internetowej Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, pierwsze informacje o śniętych rybach w Odrze dotarły do pracowników Wód Polskich w dniach 26 i 27 lipca 2022 r. Skutki skażenia środowiska naturalnego będą odczuwalne przez kolejne lata, a szkody w środowisku – niewyobrażalne.

Wątpliwości budzi zarówno jakość prowadzonego monitoringu stanu czystości Odry i jej dopływów, jak również zarządzania w sytuacji katastrofy ekologicznej. Mając na uwadze powyższe okoliczności zwracamy się o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania i przedstawienie szczegółowych informacji dotyczących rzeki Odry:

  1. W związku z przeprowadzoną przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie w latach poprzednich weryfikacją formalno-prawną dotyczącą czynnych i nieczynnych urządzeń wodnych służących do odprowadzania do rzek ścieków lub wód opadowych i roztopowych2, prosimy o przedstawienie wyników kontroli przeprowadzonej na skażonym odcinku Odry, tj. od wysokości ujścia Kanału Gliwickiego do wysokości Oławy, a także udzielenie informacji dotyczących ww. odcinka:
  • ile kontroli zostało przeprowadzonych,
  • ile wylotów ścieków do rzek zostało zlokalizowanych,
  • czy pobrano próbki z wylotów ścieków, a jeśli tak, to z których wylotów ścieków do rzek pobrano próbki,
  • czy przeprowadzono badania na obecność substancji toksycznych w stosunku do pobranych próbek, a jeśli tak, to jakie badania przeprowadzono,
  • czy kontrola odprowadzanych do rzek ścieków wykazała obecność substancji toksycznych, w tym mezytylenu, lub ponadnormatywne zużycie ilości substancji toksycznych przez podmioty odprowadzające ścieki do rzeki,
  • czy w efekcie kontroli zidentyfikowano podmioty nieposiadające wymaganych prawem pozwoleń wodnoprawnych na korzystanie z wód, podmioty z nieuregulowaną kwestią wykonania samego urządzenia wodnego lub w stosunku do których stwierdzono inne nieprawidłowości,
  • czy w konsekwencji wykazania ewentualnych nieprawidłowości, o których mowa wyżej, podjęto interwencje wobec ww. podmiotów – jeśli tak, to jaka była ilość tych interwencji i jakie konkretnie działania podjęto (np. wydanie decyzji o likwidacji urządzenia wodnego, nałożeniu grzywny lub zainicjowaniu postępowania sądowego),
  1. Jakie jest uzasadnienie dla niepodjęcia – od dnia 26 lipca 20022 r., tj. od dnia uzyskania pierwszych sygnałów o skażeniu Odry przez Wody Polskie, do dnia dzisiejszego, tj. 11 sierpnia 2022 r. – decyzji o wprowadzeniu zakazów korzystania z wody rzecznej Odry, w tym kąpieli, pojenia zwierząt gospodarskich, połowów i spożywania złowionych w niej ryb, jak również szeroko zakrojonej akcji informacyjnej o zagrożeniu życia i zdrowia skażeniem, skierowanej do użytkowników rzeki Odry.
  2. Czy i kiedy powołano sztab zarządzania sytuacją kryzysową, jaką jest katastrofa ekologiczna na Odrze, jaki jest jego skład osobowy, a także jakie działania i decyzje podjęto w jego ramach.
  3. Informację o już podjętych i planowanych w najbliższym czasie działaniach w celu zapobieżenia stratom w środowisku naturalnym na kolejnych odcinkach Odry, prócz prowadzenia monitoringu sytuacji i akcji usuwania śniętych ryb.
  4. Czy odpowiednie instytucje publiczne i służby – przede wszystkim Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Straż Pożarna i Policja, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, właściwi miejscowo marszałkowie województwa i wojewodowie, Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska oraz Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska – posiadają instrukcje na wypadek wystąpienia katastrofy ekologicznej tych rozmiarów, a jeśli tak – to czy ustalone  w nich procedury postępowania zostały zastosowane.
  5. Z uwagi na fakt, że aktualne wydarzenia stanowią kolejną katastrofę ekologiczną w zlewni Odry, prosimy o informacje:
  • na jakim etapie znajduje się obecnie dochodzenie w związku z skażeniem rzeki Baryczy w 2020 r.,
  • jakie działania podjęto w związku ze stwierdzonym w listopadzie 2021 r. w Odrze, na wysokości Brzegu Dolnego do wysokości Szczecina, stężeniem fenolu przekraczającym normy.

Zdjęcie poglądowe: Jo-Anne McArthur