Zostawcie ŚPN!

Ministerstwo Środowisko ogłosiło projekt rozporządzenia w sprawie zmniejszenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego [dostęp: 11.10.2019]. Obszar przeznaczony do wyłączenia z granic ŚPN to około 5 ha zlokalizowanych w szczytowej partii Łyśca. Znajduje się tam między innymi klasztor Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Minister środowiska uzasadniając swój plan stwierdza, że teren ten utracił walory przyrodnicze, oraz że zaszła potrzeba uregulowania spraw własności gruntów. Stanowisko ministra środowiska wspiera dyrektor ŚPN twierdząc, że: „Te wyłączone grunty od setek lat i tak podlegają urbanizacji. Nie przedstawiają istotnej wartości przyrodniczej, nie ma tam przedmiotów ochrony cennych dla parku. Cenne gatunki tam nie występują”.

Tymczasem na terenie tym znajdują się zarówno chronione siedliska będące przedmiotem ochrony ŚPN, jak i stanowiska rzadkich, zagrożonych gatunków zwierząt i roślin a sama wierzchowina pełni istotne funkcje ekologiczne dla wielu organizmów zasiedlających okoliczne lasy. Jest to też miejsce unikalne z punktu widzenia ochrony zabytków kultury.

W opinii specjalistów masyw Łyśca jest częścią krajobrazu kulturowego o wysokiej, ponadlokalnej randze. Jest to miejsce wciąż nie do końca poznane archeologicznie i skrywa wiele tajemnic przeszłości, sięgającej czasów sprzed państwowości polskiej i sprzed chrześcijaństwa. Sam klasztor jest wpisany do rejestru zabytków. Również sam masyw Łysej Góry (Łyśca) został objęty szczególną formą ochrony poprzez wpis do rejestru zabytków jako Rezerwat Archeologiczny „Łysa Góra”, chroniący sanktuarium pogańskie na terenie szczytu i plateau podszczytowym ograniczone około 2,5 km wałem kamiennym z 300-metrową strefą ochronną z systemem wczesnośredniowiecznych dróg i podejść. Te uwarunkowania prawne nakładają wymóg specjalnego traktowania obiektów na Łyścu i bardzo przemyślanych ingerencji architektonicznych i prawnych. 19 listopada 2015 roku wpisano do rejestru zabytków całe otoczenie Rezerwatu Archeologicznego „Łysa Góra”, obejmując ochroną w zasadzie cały masyw Łyśca. Ten sam obszar został uznany rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 15 marca 2017 za Pomnik Historii.

Święty Krzyż, czyli Łysiec lub Łysa Góra, to jeden z głównych szczytów Pasma Łysogórskiego w Górach Świętokrzyskich. To właśnie od tego miejsca bierze się nazwa samych gór i całego regionu. Już w latach 20. XX wieku dostrzeżono ponadprzeciętne walory przyrodnicze i kulturowe tego miejsca. Okazały się one na tyle cenne, że powołano tu w 1924 roku rezerwat przyrody, który stał się nieodłączną i konieczną częścią powołanego w 1950 roku Świętokrzyskiego Parku Narodowego. To właśnie Łysiec z klasztorem, gołoborzem i wierzchowiną jest obok Łysicy najważniejszym elementem przyrodniczym i kulturowym Parku oraz kluczową częścią tożsamości regionalnej o wartości unikatowej w skali całego kraju.

Z całkowitą pewnością teren przewidziany do wyłączenia ze Świętokrzyskiego Parku Narodowego nie utracił wartości przyrodniczych i kulturowych. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody park narodowy można zmniejszyć nie tylko w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych ale także kulturowych. Zgodnie z art. 10.1.1a ustawy o ochronie przyrody, cytujemy:

„Art. 10.1.1a Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku narodowego następuje wyłącznie w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych i kulturowych jego obszaru.”

Ponadto wg definicji w ustawie o ochronie przyrody parki narodowe tworzy się także ze względu na ich szczególne wartości kulturowe. Obok wartości przyrodniczych, naukowych, społecznych i edukacyjnych. Art. 8.1 ustawy o ochronie przyrody ustala, cytujemy:

„Art.8.1 Park Narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.

Tym samym apelujemy do Prezydenta Rzeczypospolitej Pana Andrzeja Dudy, do premiera Pana Mateusza Morawieckiego, ministra Środowiska Pana Henryka Kowalczyka, dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego Pana Jana Reklewskiego oraz do posłów i posłanek o wycofanie się z prac nad nieuzasadnionym merytorycznie i prawnie planem zmniejszenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

W przypadku zmniejszenia obszaru ŚPN o ten kluczowy przyrodniczo i historycznie fragment, dojdzie do niepowetowanej straty dla polskiej kultury, ochrony przyrody i tożsamości. Decyzja taka pociągnie za sobą szereg negatywnych zjawisk i procesów a unikalny teren zostanie narażony na nieodwracalne, destrukcyjne przemiany.

Więcej o sprawie można przeczytać w następujących tekstach:

1. https://nowyobywatel.pl/2019/06/03/oblaci-w-lesie-rzad-zmniejszy-swietokrzyski-park-narodowy-na-rzecz-kosciola/
2. https://dzikiezycie.pl/archiwum/2019/lipiec-i-sierpien-2019/zawal-w-sercu-lysogor
3. https://oko.press/protest-przeciwko-przekazaniu-czesci-swietokrzyskiego-parku-narodowego-kosciolowi-katolickiemu/
4. https://oko.press/120-000-pielgrzymow-spacyfikuje-swietokrzyski-park-narodowy-przyrodnicy-lapia-sie-za-glowe/
5. https://nowyobywatel.pl/2019/10/27/park-utraconych-wartosci-o-kulisach-planow-zmniejszenia-swietokrzyskiego-parku-narodowego/
6. https://ecopress.pl/art/jak-przerwac-milczenie-owiec-4390/

Na zdjęciu puszczyk zwyczajny, mieszkaniec Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Fot. Andreas Trepte, CC BY-SA 2.5.