Razem w Koalicji Ratujmy Rzeki

Rada Krajowa partii Lewica Razem wyraża poparcie dla inicjatywy „Wezwanie do działania” Koalicji Ratujmy Rzeki.

Czystej wody i demokratycznych reguł w zarządzaniu zasobami wodnymi!
Koalicja Ratujmy Rzeki kieruje do partii opozycyjnych wezwanie do działania na rzecz wody – Razem na to wezwanie odpowiada! Apelujemy o radykalną zmianę podejścia do gospodarowania wodą i przyjęcia pięciu poniższych punktów, jako minimum programowego przez partie które w przyszłości mogą mieć realny wpływ na losy Polski.

W dobie katastrofy klimatycznej dostęp do czystej wody pitnej dla Polek i Polaków, naszych dzieci i wnuków, oraz skuteczne ograniczanie ryzyka powodzi i suszy muszą stać się priorytetem gospodarki
wodnej. Co należy zmienić, aby to osiągnąć?

1. Reforma gospodarki wodnej

   ● Oddzielić planowanie i zarządzanie wodą od administrowania wodami jako majątkiem Skarbu Państwa.

   Obecna struktura i forma sprawowania zarządu nad wodami sprzyja powiększaniu majątku Skarbu Państwa, a nie identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów. Minister Infrastruktury oraz organy PGW Wody Polskie pełnią funkcje właścicielskie - są inwestorem i administratorem wód powierzchniowych i urządzeń wodnych, a jednocześnie są organami zarządzającymi - wydają decyzje i kontrolują ich wykonanie, będąc “sędziami we własnej sprawie”.

   ● Wyłączyć dział gospodarka wodna z nadzoru Ministerstwa Infrastruktury.

   Osiągnięcie celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) i traktowanie wody, zgodnie z preambułą RDW, jako dziedzictwa, a nie jak produktu handlowego nie jest możliwe, jeśli woda będzie podlegać logice krótkoterminowego zysku, a priorytetem gospodarki wodnej będą żegluga i hydroenergetyka.

   ● Wdrożyć i egzekwować w pełni zasadę “korzystający płaci”.

   Obecnie to obywatele ponoszą koszty eksploatacji zbiorników i większości urządzeń wodnych, a do tego płacą za zużywaną wodę. Najwięksi użytkownicy - kopalnie i elektrownie cieplne, są z opłat zwolnieni.

2. Powódź i susza - rezygnacja z gigantomanii inwestycyjnej na rzecz efektywnych działań rozproszonych

   ● Znowelizować plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP), by stały się rzeczywistym środkiem ograniczania ryzyka i strat powodziowych.

   Wymaga to zmiany paradygmatu wg którego kompetencje w ograniczaniu ryzyka ma wyłącznie państwo na taki, w którym współdziała wiele jednostek, np. samorządy, właściciele i zarządcy nieruchomości. Konstrukcja dotychczasowych PZRP sprawia, że są one pretekstem dla kosztownych inwestycji hydrotechnicznych, np. obiektów żeglugowych, w większości nie poprawiających bezpieczeństwa powodziowego.

   ● Wdrożyć na masową skalę środki zmniejszające zagrożenie powodzią i suszą, odporne na zmiany klimatu, realnie poprawiające bilans wodny kraju.

   Zgodnie z najnowszą wiedzą należy propagować naturalną retencję i inne środki rozproszone: powiększanie terenów zalewowych poprzez odsuwanie wałów i budowę polderów sterowanych, ochrona i renaturyzacja rzek i mokradeł, ochrona różnowiekowych drzewostanów, rezygnacja z intensywnego użytkowania i zabiegi zwiększające retencyjność lasów wodochronnych, wdrożenie dopłat retencyjnych w rolnictwie, wykupy gruntów nadrzecznych, wytyczne i normy indywidualnych metod ochrony przeciwpowodziowej.

   ● Wdrożyć środki zmniejszające ryzyko powodzi błyskawicznych powodowanych deszczami nawalnymi na terenach miejskich.

   Obecnie tylko dla największych z miast istnieją plany adaptacji do zmian klimatu. Potrzebne są pilne rozwiązania systemowe dla pozostałych terenów zurbanizowanych i intensywnie zagospodarowanych, umożliwiających na masową skalę rozszczelnianie powierzchni nieprzepuszczalnych, aby pozwolić na wsiąkanie wód opadowych, magazynowanie wód spływających z powierzchni nieprzepuszczalnych w celu wykorzystania ich podczas suszy, ochrona i tworzenie terenów zielonych.

   ● Wdrożyć skuteczne systemy wczesnego ostrzegania w zlewniach górskich.

   W górach, gdzie wezbranie pojawia się tuż po obfitym opadzie, powiadomienie o zagrożeniu dające czas na zabezpieczenia mienia lub ewakuację jest kluczowe dla bezpieczeństwa ludzi.

   ● Zweryfikować plany budowy zbiorników retencyjnych.

   Wiele zbiorników planowano kilkadziesiąt lat temu, w całkowicie innych warunkach. Wszystkie plany budowy zbiorników należy zweryfikować pod kątem ich rzeczywistej skuteczności przeciwpowodziowej, efektywności ekonomicznej, odporności na zmieniające się warunki meteorologiczne i hydrologiczne oraz skutków środowiskowych.

3. Renaturyzacja wód powierzchniowych

   ● Potraktować priorytetowo i zrealizować w ciągu 3 lat Krajowy program renaturyzacji wód powierzchniowych.

   Naturalne rzeki i nadrzeczne mokradła spowalniają odpływ i ograniczają wahania poziomu wody w rzece, zmniejszając dotkliwość wezbrań i niżówek, pozytywnie wpływając na zasilanie wód podziemnych. Pochłaniają azot i fosfor i oczyszczają wody z innych substancji, których źródłem są rolnictwo, przemysł i ścieki komunalne. Te i inne usługi ekosystemowe krajobrazów nadrzecznych są eliminowane lub poważnie ograniczane w wyniku regulacji rzek i osuszania mokradeł.

   ● Zweryfikować celowość utrzymywania urządzeń piętrzących i regulacyjnych, zlikwidować wszystkie, które utraciły pierwotną funkcję.

   W całym kraju jest prawie 46 tys. budowli piętrzących, wiele zniszczonych, które są odbudowywane, choć nie pełnią żadnej istotnej funkcji. To samo dotyczy budowli regulacyjnych, które są odbudowywane po każdym wezbraniu, co generuje ogromne koszty.

   ● Zrezygnować z prac utrzymaniowych na ciekach naturalnych.

   Ingerencje w koryta cieków ograniczyć do terenów zurbanizowanych i sąsiadujących z cenną infrastrukturą.

4. Rezygnacja z programu rozwoju żeglugi towarowej na Odrze i Wiśle oraz Noteci, Bugu, Narwi, Warcie, Brdzie

   ● Wstrzymać wszystkie prace planistyczne dotyczące budowy stopni Siarzewo i Niepołomice na Wiśle, Lubiąż i Ścinawa na Odrze, kaskadyzacji Odry i Wisły oraz budowy dróg wodnych IV i V klasy.

   ● Wspierać lokalne i regionalne inicjatywy turystycznego i rekreacyjnego korzystania z rzek nie wymagające ich regulacji.

5. Poprawa czystości wody w rzekach i jeziorach

   ● Wyposażyć organy odpowiedzialne za jakość wód w instrumenty pozwalające na skuteczne zwalczanie nielegalnych zrzutów ścieków. Nielegalne zrzuty nieoczyszczonych ścieków do rzek odbywają się na masową skalę. Ich źródłem są najczęściej oczyszczalnie ścieków, które w ten sposób obniżają koszty eksploatacyjne. Służby odpowiedzialne za jakość wody są wobec tego procederu bezradne.

   ● Pilnie wdrożyć tzw. bagienne strefy buforowe ograniczające spływ do wód powierzchniowych zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego. Bagienne strefy buforowe - podmokłe tereny położone pomiędzy obszarami rolniczymi a rzekami lub zbiornikami wodnymi - mogą przechwytywać 40 do 100% fosforu i azotu ze spływających z pól nawozów. Przeciwdziałają szkodliwej dla wód eutrofizacji prowadzącej do zakwitów glonów i sinic, również w wodach przybrzeżnych Bałtyku.

Zdjęcie: Mykyta Martynenko