Stanowisko Razem ws. spalarni odpadów w systemie gospodarki odpadami komunalnymi

STANOWISKO PARTII RAZEM
W SPRAWIE SPALARNI ODPADÓW
W SYSTEMIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI

„Racjonalna gospodarka odpadami o obiegu zamkniętym”

Racjonalna gospodarka odpadami, przy zachowaniu odpowiedniej hierarchii postępowania z odpadami (3R: reduce, reuse, recycle) i wdrażaniu gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), jest kierunkiem, który choć przyjęty nominalnie przez rząd, realizowany jest z pominięciem takich etapów jak działania na rzecz redukcji ilości odpadów u źródła, ponownego użycia produktów i opakowań oraz poprawy jakości i poziomu segregacji odpadów.

Dobitnym zaprzeczeniem GOZ jest bezpodstawnie rozbudowany program wsparcia budowy spalarni odpadów, forsowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz nadzorowany przez niego Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. O niewłaściwych proporcjach priorytetów świadczy fakt, że Fundusz zamierza przeznaczyć 6 mld zł na dofinansowanie budowy spalarni odpadów, gdy na budowę bardziej potrzebnych biogazowni zaledwie 1,5 mld zł z niezrozumiałych powodów dla określonej technologii. Według własnej oceny Ministerstwa Klimatu, aby zrealizować wymagany w 2025 r. 55 proc. poziom recyklingu niezbędne nakłady finansowe powinny wynieść 3 mld zł na budowę kompostowni i biogazowni oraz około 9 mld zł na instalacje do sortowania i recyklingu pozostałych odpadów surowcowych.

Efektem braku polityki zgodnej z GOZ jest obecnie propozycja budowy 55 spalarni odpadów, z czego 39 z nich ma być dofinansowanych z środków będących w dyspozycji rządu. Jeśli zrealizowano by wszystkie te projekty, to wraz z instalacjami będącymi w budowie i istniejącymi spalarniami oraz cementowniami spalającymi odpady pochodzące ze strumienia komunalnego, sumaryczna wydajność tych zakładów wyniosłaby ponad 6,9 mln ton. Wydajność ta w relacji do wytwarzanej ilości odpadów komunalnych przekracza 50 proc. i wykracza poza dopuszczalny 30 proc. limit spalanych odpadów – wynikający wprost z przepisów dotyczących obligatoryjnych poziomów ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych.

Wszystkie te projekty są nieodpowiednie do rzeczywistych potrzeb rynku oraz lokalnych społeczności, które widząc zaniedbania w zakresie wdrażania w odpowiedniej kolejności przepisów GOZ, sprzeciwiają się budowaniu kolejnych instalacji. Problem jaki również dostrzegają mieszkańcy, to spodziewane dotkliwe kary finansowe dla gmin już za rok 2023 r., którymi finalnie zostaną obciążeni zwykli obywatele w związku z nieosiągnięciem wymaganych poziomów recyklingu.

Jako Partia Razem dostrzegamy zagrożenia płynące z zaniedbań wynikających z niechęci do wdrażania unijnych dyrektyw do prawa krajowego, a także z opieszałości samorządów, które patrząc w perspektywie jednej kadencji, nie dostrzegają pełnych konsekwencji braku właściwych działań w gospodarce odpadami komunalnymi. Z tych wszystkich powodów postulujemy:

• wprowadzenie moratorium na budowę spalarni odpadów i przeznaczenia dostępnych funduszy na gospodarkę odpadami na rzecz budowy instalacji, które umożliwią realizację obowiązków dotyczących ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych;
• przyjęcie ustaw wprowadzających znowelizowany i ambitnie sformułowany system rozszerzonej odpowiedzialności producenta oraz system kaucyjny bez zbędnej zwłoki
• wprowadzenie zmian ustawowych pozwalających gminom uzależniać wysokość opłat od ilości wytwarzanych przez mieszkańców odpadów oraz jakości ich segregacji (tzw. system „płacisz za tyle, ile wytwarzasz”, ang. PAYT);
• opracowanie planu i zrealizowanie budowy sieci biogazowni oraz systemowego i długofalowego wsparcia rządowego w zakresie zagospodarowania bioodpadów. Ten element gospodarki odpadami może stanowić jednocześnie istotną część naszego wewnętrznego systemu energetycznego;
• zwiększenie rzeczywistego wsparcia finansowego samorządów przez wojewódzkie i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska w kreowaniu rozwiązań i inicjatyw pozwalających osiągnąć w 2025 r. wymagany poziom recyklingu 55 proc. oraz docelowo 65 proc. w 2035 r.;

Powyższe postulaty są odpowiedzią na bagatelizowanie przez obecne władze krajowe i samorządowe problematyki związanej z gospodarką odpadami. W dotychczasowym kształcie nie pozwoli osiągnąć założonych ustawowo celów i stąd konieczne jest przeformułowanie strategii krótko i długoterminowej, adekwatnych do skali wyzwań oraz już przyjętych wymagań prawnych.

Partia Razem odpowiada na oczekiwania obywateli i obywatelek, dla których kwestie klimatyczne i środowiskowe są niezwykle istotnie. Nie możemy sobie pozwolić na dalsze unikanie odpowiedzialności za szkody jakie powodujemy w środowisku. Nasze decyzje w każdym z obszarów działania - w tym również te związane z gospodarką odpadami - powinny być podejmowane przez pryzmat troski o środowisko, klimat i prawo do oddychania czystym powietrzem.

Do tych wniosków dojrzały kraje Unii Europejskiej, weryfikując wiele różnych strategii i działań na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Ich efektem jest odrzucenie modelu gospodarki linearnej na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, nie obciążającej nadmiernie środowiska, chroniącej zasoby pierwotne i racjonalnie wykorzystującej już dostępne surowce i produkty. Kierunek ten objęty jest Taksonomią, wykluczają rozwiązania szkodliwe dla zrównoważonego rozwoju. Również Polska zobowiązała się na zmianę modelu gospodarczego i podjęcie stosowanych działań.

Fot. Vivianne Lemay