Stanowisko Razem ws. praworządności w Polsce

Postępująca w Polsce od lat erozja praworządności oraz zwiększające się trudności z dostępem do sprawiedliwości doprowadziły do obniżenia się zaufania do państwa oraz wymiaru sprawiedliwości. Ostatnie lata nieudanych reform Prawa i Sprawiedliwości doprowadziły jedynie do pogłębienia się kryzysu w wymiarze sprawiedliwości.

Prawo i Sprawiedliwość próbując zreformować system wymiaru sprawiedliwości w Polsce, doprowadziło do sporu z Komisją Europejską. Skutkiem tego sporu jest wstrzymanie wypłaty środków z Funduszu Odbudowy, który miał być impulsem dla gospodarek do wyjścia z kryzysu. Jako partia Razem będziemy dążyć do zakończenia sporu z Komisją Europejską i przywrócenia praworządności.

1. Zapewnimy niezależność sądów i sędziów od władzy wykonawczej i ustawodawczej przede wszystkim poprzez przywrócenie składu Krajowej Rady Sądownictwa zgodnie z art. 187 ust. 1 Konstytucji RP, tj. ograniczenie liczby członków składu KRS wybieranych przez Parlament do 6 (4-Sejm, 2 - Senat). Zapewnimy udział w wyborach do KRS także dla sędziów sądów rejonowych .
2. Zlikwidujemy również Izbę Odpowiedzialności Zawodowej lub jej podobne przy Sądzie Najwyższym, realizując wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
3. Oddzielimy urząd Prokuratora Generalnego od urzędu Ministra Sprawiedliwości. Rozpoczniemy merytoryczną debatę w sprawie konstytucjonalizacji prokuratury.
4. Zapewnimy przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Prokuratury Europejskiej.
5. Zlikwidujemy organy quasi sądowe, które w sposób niekonstytucyjny wchodzą w kompetencje sądów i prokuratur.

Niedofinansowanie wymiaru sprawiedliwości, niskie pensje pracowników sądów i prokuratur doprowadziły w trakcie trwania rządów Prawa i Sprawiedliwości do odejścia z pracy ponad 200 tysięcy pracowników sądów. Bez dobrze opłacanych pracowników, zapełnionych wakatów nie będzie sprawnego wymiaru sprawiedliwości.

1. Zwiększymy wynagrodzenia pracowników sądów i prokuratur w kwotach adekwatnych do zakresu i wymogów ich pracy, wprowadzając obowiązkową roczną waloryzację wynagrodzeń i ustalając średnie wynagrodzenie pracownika sądów i prokuratur na poziomie średniego wynagrodzenia krajowego, zastrzegając, że wynagrodzenie kuratorów, asystentów sędziowskich będzie powiększone adekwatnie do wykonywanej pracy i kwalifikacji pracownika.
2. Ustalimy liczbę etatów pracowników sądów i prokuratur w zależności od ilości i rodzaju spraw w danej jednostce. Usprawnimy system przydzielania sędziom nowych spraw, czyniąc go transparentnym i uwzględniającym liczbę spraw w referacie poszczególnych sędziów. Sędziowie i prokuratorzy uzyskają realne wsparcie w wykonywaniu swoich obowiązków poprzez zwiększenie liczby etatów asystentów.
3. Podejmiemy skuteczne działania w celu eliminacji z jednostek wymiaru sprawiedliwości zjawiska takich jak: mobbing, dyskryminacja, oszczędności prowadzących do ograniczenia zatrudniania pracowników, wyznaczanie pracownikom zadań ponad ich wymiar czasu pracy, wprowadzając obowiązek tworzenia procedur antymobbingowych i antydyskryminacyjnych oraz kontroli ich wykonywania, nakazując pracodawcy dopuszczenie do tworzenia procedur i ich kontroli wszystkie związki zawodowe w danej jednostce.
4. Będziemy wspierać związki zawodowe pracowników wymiaru sprawiedliwości, wzmacniając ich uprawnienia i ochronę.
5. Sprzeciwiamy się nieodpłatnej pracy i bezpłatnym nadgodzinom w wymiarze sprawiedliwości, w tym kancelariach prawnych, notarialnych i komorniczych.

Przeciążenie sędziów spowodowane nieadekwatną ilością stanowisk do ilości wpływających spraw. Częste zmiany na stanowiskach prezesów sądów, przeciążenie pracowników administracyjnych przekłada się na wydłużenie okresu oczekiwania na sprawiedliwość dla zwykłych obywateli. Podważa to zasadę zaufania do organów państwa, a także realnie utrudnia dostęp do sprawiedliwości osobom niezamożnym, które z obawy przed długim procesem przyjmują niekorzystne dla nich rozstrzygnięcia lub porozumienia z silniejszymi podmiotami.

1. Otworzymy drogę do zawodu sędziego dla asystentów sędziowskich, pod warunkiem zdania egzaminu sędziowskiego.
2. Wzmocnimy odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów za zwłokę w rozpoznawaniu spraw, w szczególności z powodu nieuzasadnionego odraczania lub zdejmowania spraw z wokandy z winy sądu oraz w innych czynnościach i obowiązkach sędziowskich, za zaniechanie szkolenia i doskonalenia zawodowego, zwiększając częstotliwość kontroli wykonywanej z udziałem osób spoza zawodu sędziowskiego, zapewniając jednocześnie, że odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów nie może dotyczyć ich orzecznictwa i niezależności w orzekaniu.
3. Ustalimy, że liczba sędziów i prokuratorów zatrudnionych w danej jednostce będzie proporcjonalna do ilości i rodzaju spraw, wpływających do tej jednostki.
4. Ograniczymy instytucje sędziego/prokuratora, zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, ustalając, że zatrudnienie sędziego na takim stanowisku nie może przekraczać 6 miesięcy w przedziale 5 lat pracy.
5. Zwiększymy zakres uprawnień referendarzy sądowych z zakresu czynności nieorzeczniczych.

Dla wielu osób wymiar sprawiedliwości nie jest dostępny ze względu na wysokie koszty sądowe, wysokie koszty profesjonalnego pełnomocnika, który będzie specjalizował się w danym rodzaju spraw. Są także utrudnienia związane z dotarciem do placówki sądu związane z wykluczeniem komunikacyjnym, czy nawet w prawidłowym zrozumieniu wyroków sądowych. Dla Partii Razem celem jest stworzenie wymiaru sprawiedliwości dostępnego, operującego zrozumiałym językiem, w którym każdy ma równy dostęp do sprawiedliwości.

1. Usprawnimy system zwalniania od opłat i wyznaczania pełnomocników z urzędu. W przypadku osób fizycznych, wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika/obrońcy z urzędu będą mogły być sporządzane przez profesjonalnych pełnomocników, zatrudnionych w sądach. Sąd rozpoznający wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych obowiązany będzie do zbadania stanu majątkowego wnioskodawcy, poprzez zapytania do Urzędów Skarbowych, ZUS-u czy sądów wieczystoksięgowych oraz krajowego rejestru sądowego. Przy przyznawaniu zwolnienia od kosztów procesu będą brane pod uwagę dysproporcje finansowe i organizacyjne pomiędzy stronami postępowania. Adwokaci i radcowie prawni chcący świadczyć pomoc z urzędu powinni być zgłaszani przez ich samorządy do sądów okręgowych, ze wskazaniem ich specjalizacji, celem szybszego ustanawiania pełnomocnictwa z urzędu. Urealnimy wynagrodzenie pełnomocników i obrońców „z urzędu”, szczególnie w sprawach z zakresu prawa pracy i prawa rodzinnego, tak, aby było ono adekwatne do nakładu pracy, czasu trwania postępowania sądowego i poniesionych kosztów. Pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu zasądzone wynagrodzenie będzie wypłacane po zakończeniu każdej kolejnej instancji, bez czekania na prawomocne zakończenie procesu, w terminie do 2 miesięcy od złożenia wniosku o jego wypłatę.
2. Wprowadzimy pełną i jednolitą cyfryzację wymiaru sprawiedliwości, Sądy i prokuratura potrzebują systemów informatycznych, kompatybilnych, jednolitych dla całego kraju oraz szerokiego i systematycznego szkolenia pracowników. Szkolenia w zakresie informatyzacji oraz inne konieczne dla wykonywania pracy, muszą być przeprowadzane w czasie, w którym pracownik korzysta z płatnego zwolnienia z obowiązku wykonywania pracy.
3. Lokalizacja obiektów sądowych musi uwzględniać dostępność komunikacją publiczną, umożliwiać dostęp dla osób z niepełnosprawnością oraz osób z małymi dziećmi.
4. Zmienimy sposób kształcenia sędziów i prokuratorów poprzez szkolenia z zakresu uproszczenia języka używanego przez sędziów i prokuratorów oraz poprzez uzupełnienie szkolenia o zajęcia praktyczne z zakresu wykonywania innych, niż sędzia lub prokurator, zawodów prawniczych.
5. Stworzymy ogólnodostępną platformę zawierającą stale aktualizowany zbiór aktów prawnych w tym aktów prawa miejscowego wraz ze zmianami i aktualnym orzecznictwem sądów.
6. Ograniczymy rodzaj spraw, w których obecnie są poddanie jurysdykcji sądowej — rozwody za zgodą obu stron, tranzycja, do właściwych organów administracyjnych.
7. Zreformujemy instytucje biegłych sądowych poprzez rozszerzenie możliwości korzystania ze specjalistów spoza listy biegłych sądowych, skrócenie terminów wyznaczonych biegłym do sporządzenia opinii i sankcji finansowych w przypadku ich niezachowania. Wzmocnimy możliwość nie przyznania wynagrodzenia w części lub w całości, w przypadku złożenia opinii w sposób oczywiście niezgodny z aktualnym stanem wiedzy w danej dziedzinie. Wprowadzimy zasadę że biegły musi legitymować się udokumentowanym doświadczeniem i praktyką z danej dziedziny, z ostatnich 12 miesięcy od daty zlecenia opinii przez Sąd. Wynagrodzenie biegłych będzie wypłacane w terminie do 30 dni od daty prawomocnego ich przyznania, z zastrzeżeniem żądania zwrotu, w przypadku uznania opinii biegłego za nieprzydatną w całości, w toku dalszego postępowania.

Pracownicy są słabszą stroną stosunku pracy, dlatego należy ich szczególnie chronić, by wyrównać ich szanse. Jednak żeby to zrobić instytucje prawne, z których mogą korzystać, muszą być realnie używane, a państwo musi wspierać, uprościć procedury oczekiwania na sprawiedliwość, by pracownik, czy związek zawodowy nie oczekiwał miesiącami w zawieszeniu na decyzje.

1. Cofniemy tzw. reformę Gowina, przywracając sądy pracy w miejscowościach, w których zostały zlikwidowane, stworzymy także nowe proporcjonalnie do liczby zakładów pracy w danym rejonie, dążąc do tego aby każdy powiat miał swój sąd pracy.
2. Rozbudujemy edukację dotyczącą praw pracowniczych oraz praw związków zawodowych w ramach szkół sędziowskich i prokuratorskich. Zwiększenie świadomości dotyczącej stosowania przepisów pomoże związkom realnie korzystać ze swoich uprawnień i ochrony.
3. Przyznamy większe kompetencji Państwowe Inspekcji Pracy w zakresie uznawania stosunków pracy. Obecnie sądy pracy mogą przekształcić tzw. umowę śmieciową w umowę pracy, jeśli spełnia ona przesłanki takiej pracy. Jednak utrudnia to pracownikom ubieganie się o sprawiedliwość, dlatego postulujemy nadanie PIP możliwości przekształcania umów śmieciowych w umowy o pracę w drodze decyzji administracyjnej.

Organy kontrolne w Polsce od lat w swoich sprawozdaniach zwracają uwagę na potrzebę zwiększenia kompetencji oraz ich finansowania, bez którego nie są w stanie prawidłowo wykonywać swoich obowiązków. Jako partia Razem będziemy dążyć do wzmocnienia organów kontrolnych, gdyż są one podstawą i gwarantem prawidłowego funkcjonowania demokracji.

1. Zwiększymy finansowania biur Rzecznika Praw Obywatelskich, Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Pacjenta, Urząd Regulacji Energetyki, Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznika Praw Dziecka, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, Główny Inspektorat Sanitarny.
2. Związki zawodowe otrzymają prawo wskazania kandydatów na stanowisko Głównego Inspektora Pracy.
3. Zwiększymy kompetencje organów kontrolnych zgodnie z sugestiami, które podnoszą w corocznych sprawozdaniach.
4. Zwiększymy kompetencje kontrolne w ramach interwencji poselskich i senatorskich, by zwiększyć możliwości opozycji do kontrolowania poczynań władzy.
5. Zwiększymy kompetencję komisji sejmowych, by podejmowane przez nie dezyderaty były wiążące dla Prezesa Rady Ministrów.
6. Nadamy Radzie Dialogu Społecznego kompetencję do wskazywania zarządów państwowych spółek oraz prawo do ich odwoływania. Będzie to gwarancja odpolitycznienia spółek Skarbu Państwa oraz pozwoli to ustabilizować strategię przedsiębiorstw i umocnić zaufanie do własności publicznej.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP, organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Wielokrotnie ta konstytucyjna zasada nie była przestrzegana przez organy państwa, organy samorządu. Stoimy na stanowisku, że państwo mające wszelkie zasoby, żeby mieć przewagę w sporach z obywatelami powinno mieć ustalone ramy działań, żeby tej przewagi w ramach władzy dyskrecjonalnej nie wykorzystywać.

1. Wprowadzimy instytucje promesy administracyjnej oraz umowy administracyjnej (instytucje te funkcjonują z powodzeniem w prawie niemieckim), dzięki którym zapewniona będzie realizacja spraw przyrzeczonych przez organy władzy publicznej indywidualnie lub określonym grupom społeczeństwa.
2. Indywidualne interpretacje prawne wydawane przez Urzędy Skarbowe zostaną zastąpione powszechnie wiążącymi jednolitymi interpretacjami prawnymi opublikowanymi w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów.
3. Rozszerzymy krąg spraw administracyjnych, prowadzonych w trybie uproszczonym wraz z wprowadzeniem prostych wzorów podań i wniosków.
4. Wprowadzimy obowiązek digitalizacji archiwów samorządowych wraz z uwzględnieniem kopii zapasowych, by ograniczyć sytuację, w których niezbędne jest odtworzenie akt. Digitalizacja uwzględniająca odpowiednią ochronę danych będzie przeprowadzona przez Urząd Ochrony Danych Osobowych, by zminimalizować ryzyko nieprawidłowości po stronie samorządów.
5. Wprowadzimy terminy reakcji sądów na prośby na zwrot akt, oraz odpowiedzi, by skrócić przedłużające się terminy postępowań.

W polskich sądach większość sędziów to kobiety, nie przekłada się to jednak na to, że kobiety są równomiernie reprezentowane na wszystkich szczeblach. Większość sędziów w sądach niższych instancji, to kobiety, natomiast stanowiska bardziej prestiżowe w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Trybunale Konstytucyjnym zajmują mężczyźni. Podobnie jest z wyborem osób na stanowiska w organach kontrolnych, gdzie rzadziej przewodzą nimi kobiety.

1. Wprowadzimy parytety w składzie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego.
2. Wprowadzimy obowiązek naprzemiennego wybierania kobiet i mężczyzn na stanowiska w jednoosobowych organach kontrolnych.
3. Wprowadzimy parytety w kolegialnych organach wybieranych przez Sejm i Senat.
4. Wprowadzimy parytety w zarządach i radach nadzorczych spółek Skarbu Państwa.